plm. 1520 Stroe – 1570 Bacharach
Dat ewige leven is een loon alleene vur Christus verdienst und arbeyt. Onse wercken verdienen den hemel nit.
Jan Gerrits Versteghe was een voortrekker van de protestantse kerkhervorming in ons land. Het verhaal van deze ´pastoor van Garderen´ lijkt wel op dat van de bijbelse Petrus die zijn Heer verloochende.
Jan werd geboren op boerderij ‘De Steeg’ in een buurtschap onder Garderen. Dankzij een bemiddelde grootvader kon de slimme knaap doorleren bij de Broeders des Gemenen Levens in Harderwijk en de rector van de Latijnse school in Amersfoort. Deze man heeft contacten heeft met Wittenberg, het hoofdkwartier van de Lutherse kerkhervorming. Gerrit wordt hulppastoor in Garderen. Mensen lopen uren over de paden van de Veluwe om hem te horen, want hij preekt hervormingsgezind. Maar de ketterjager uit Arnhem komt erachter. En de 30-jarige pastoor wordt een gevallene, een ‘lapsus’ , zoals dat in de vroege kerke heette: iemand die niet in staat was om martelaar voor het geloof te worden. Onder druk van de inquisitie herroept hij zijn protestantse overtuiging. Hij lijdt daar vervolgens diep onder en wordt depressief. Na drie jaar harde gevangenschap komt hij onder borgtocht vrij, onder voorwaarde van het volgen van een studie onder streng toezicht aan de rooms-katholieke universiteit van Leuven. Maar hij neemt de benen naar Straatsburg. Zijn familie moet flink boete betalen, maar hij kan niet meer tegen zijn geweten ingaan.
Zijn preciese geboorte- en sterfdatum weten we niet, wel de datum van de verschijning van Der leecken wechwijser: 12 april 1554, onder de schuilnaam Anastatius Veluanus, de opgestane Veluwenaar. Het is het eerste Nederlandse geloofsboek in gereformeerde geest voor gewone gelovigen. Het was in het Gelders geschreven en werd al spoedig ook in het Hollands vertaald. Gerrits zelf werd predikant in een dorp Steeg bij Bacharach in de Palts en later ‘superintendent’, een soort inspecteur voor het doorvoeren van de Reformatie. Nog enkele boeken staan op zijn naam. Hij wordt steeds overtuigder aanhanger van de calvinistische opvatting van het Avondmaal. Maar hij bewaart afstand tot Calvijns leer van Gods eeuwige verkiezing en verwerping. Het is maar de vraag of Jan Gerrits zich thuis zou voelen in het soort calvinisme dat nu een zwaar stempel drukt op het kerkelijk leven op de Veluwe. Zo was hij geen tegenstander van muurschilderingen in de kerk of van werken op zondag na de kerkdienst. Hij was wel tegen het ketterdoden en voorstander van tolerantie voor andere stromingen dan de zijne. Behalve ten opzichte van de paapse mis.
Een bewerking van de Wegwijzer in hedendaags Nederlands is voor € 7,50 excl verzendkosten te koop bij het Nederlands Dagblad
http://www.ndwinkel.nl/kl-licht-veluanus.html
http://www.vreekamp.nl/attachments/File/Garderen_171012.pdf
http://www.theoblogie.nl/cees-den-heyer-gunt-anastasius-veluanus-voordeel-van-de-twijfel/
BLGNP II, 436v, (van Itterzon)
Het monument voor Veluanus is van Gerard Overeem en beeldt de verschillende krachten uit die aan Veluanus trokken
Overeem groeide net als ik op in Voorthuizen, westelijk van Garderen.