Macht lijkt op een koppige wijn die ook de soberste mensen naar het hoofd stijgt
*27 september 1627, Dijon, – †12 april 1704, Parijs
Je zult maar voor een koning moeten preken die volgens jouw eigen theologie een goddelijk recht heeft om aan de top te staan van de piramide van aardse macht. Bossuet was een hoogopgeleide priester die hofprediker werd van Lodewijk XIV van Frankrijk. Zijn theologische steun voor de absolute macht van de ‘Zonnekoning’ werd beloond met het bisdom Meaux. Wiens brood men eet diens woord men spreekt?
Helemaal een slippendrager was hij toch niet. Bossuet verstond zijn verantwoordelijkheid om de koning aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid tegenover de Allerhoogste Soeverein. ‘Over ambitie’ is een preek waarin dat subtiel gebeurt. Bossuet schotelt daarin het hof een citaat van kerkvader Augustinus voor: geluk is niet alleen kunnen wat je wilt, maar ook willen wat je moet. En dan is er nogal wat beheersing van je eigen wil nodig. Maar voor zulke zelfbeheersing bestaat er geen groter obstakel dan het hebben van gezag over anderen. Je zult maar veel macht toevertrouwd gekregen hebben! En hoe kan het genot van eerbetoon en aanzien met een mens aan de haal gaan! Nee, zweer alle ambitie maar liever af. Maak verantwoord gebruik van de machtsmiddelen die God ons toevertrouwt. Besef dat de fortuin grillig is en dat eens de dag komt dat alles moet worden ingeleverd. En laat ieder in zijn positie (tot ver in de negentiende eeuw spreken predikers alleen de mannen aan) daarom maar een onbeperkte naastenliefde aan de dag leggen.
Er kwam veel volk op deze prediker af. Van de kritische filosoof Voltaire kreeg Bossuet de bijnaam ‘de arend van Meaux’. Hij had Lodewijk XIV in de ogen durven te kijken tijdens een preek over de heersende immoraliteit. En de lengte van de preken was dus geen probleem. Volgens paus Franciscus is een preek van tien, hooguit vijftien minuten lang genoeg, maar in de achttiende eeuw werd meer gelet op literaire kwaliteit. Die leverde Bossuet een lidmaatschap op van de Académie française. Zijn lijkredes werden als literair werk uitgegeven.
Minder fraai is dat Bossuet een kritisch boek over de protestanten schreef in de tijd dat Lodewijk XIV het Edict van Nantes ophief dat aan protestanten godsdienstvrijheid had geboden. En zijn correspondentie met de Duitse filosoof Leibniz over een hereniging met protestanten liep op niets uit.
Maar laat geen protestant dus zeggen dat rooms-katholieken niet kunnen preken!