In het tafelgebed werpen wij de suggestie van de gesloten samenhangen van natuur en arbeidsbedrijf van ons af en doorbreken we de staat van onze vernedering tot besefloze slobberwezens aan de trog van de maatschappij.
*23 sept 1894, Utrecht – † 31 aug 1976, Voorst
Volgens borden in de wei moeten we voor ons eten de boer bedanken. Miskotte leerde anders. Ik maakte kennis met zijn werk in zijn sterfjaar, via zijn kleine boekje ‘De weg van het gebed’. Een grondige beschouwing over bidden, geen eenvoudige kost. Miskotte schreef indringend, overvloedig, eigenzinnig. Toch beklijfden sommige gedachten. Zo vond hij dat je aan tafel met één keer bidden kon volstaan, want het is in de lijn van de Bijbel om dan God te zegenen om zijn gaven.
Miskotte was hervormd predikant in Kortgene, Meppel, Haarlem en Amsterdam en tenslotte kerkelijk hoogleraar in Leiden. ‘Een waaghals, een schaaldier, denkparelmoer, een parelhoen met een staart van woorden, een groot vreemd dier’, dichtte Willem Barnard in bewondering. Al vroeg bestudeerde Miskotte joodse denkers. Hij vond de dialoog met het jodendom even noodzakelijk als de confrontatie met het Germaanse denken en de ‘heiden’ in onszelf. De Zwitserse theoloog Karl Barth had in hem een vurige aanhanger. En in die lijn sprak zijn deelname aan de naoorlogse ‘Doorbraak’ van de politieke tegenstelling tussen protestanten en sociaaldemocraten haast vanzelf. Zijn werk was doortrokken van solidariteit met de geseculariseerde twintigste-eeuwse mens die God niet kan plaatsen in zijn moderne wereldbeeld, in de verschrikkingen van de geschiedenis en de harde eisen van de maatschappij. Hij erkende de verleiding van het ‘rode’ verzet om een betere wereld te scheppen, of de neiging van de ‘natuurmens’ om juist op te gaan in gevoelens van kosmische harmonie. Zo zag hij achter de moderne ‘biddeloosheid’ nog wel andere motieven dan alleen die van de verwende consument.
In de bezettingstijd werden Miskotte’s leerhuizen in Amsterdam-Zuid druk bezocht. Een wonder dat hij niet is opgepakt wegens zijn voortdurende ideologische verzet tegen het nazisme. Beroemd werd zijn gebed bij de viering van de bevrijding in de Amsterdamse Nieuwe Kerk: ‘Gods vijanden vergaan’. Ook was hij de grote motor achter de vervaardiging van de Psalmberijming van 1968 door vooraanstaande dichters. Leerlingen vormden de maatschappijkritische ‘Amsterdamse school’ voor Bijbelse theologie. Maar ook menige voorganger aan de rechterflank van de kerk was geboeid door Miskottes existentiële uitleg. Zo was zijn werk een belangrijke verbindende factor binnen de Nederlandse Hervormde Kerk en later in het Samen-op-weg-proces.