Er is een god die onze plannen vormt, hoe ruw wij ze ook uitgehouwen hebben
*plm. 23 april 1564 – † 23 april 1616, Stratford-on-Avon
Hamlet. De koopman in Venetië. Romeo en Julia. Koning Lear. Macbeth. Of het nu gaat om de komedies, of om serieuze stukken zoals de koningsdrama’s, Shakespeare wordt nog steeds gespeeld. De belangrijkste toneelschrijver ooit. Maar een geloofsgetuige? Bijbelse toneelstukken zoals ‘onze’ Vondel ze schreef, heeft hij niet nagelaten. Het theater werd in de tijd van koningin Elizabeth I juist seculier. En toen de puriteinen onder Cromwell in Engeland aan de macht kwamen, werd het theater van Shakespeare gesloopt en het toneelspelen verboden.
Maar in de eeuwen daarna zijn er heel wat filosofische en theologische beschouwingen aan zijn werk gewijd. D. Chantepie de la Saussaye zag er in de negentiende eeuw ‘een dieperen godsdienstige en zedelijken zin’ in. In 2008 publiceerde Arjan Plaisier, scriba van de synode van de Protestantse Kerk, lyrische meditaties bij stukken van Shakespeare. Want Shakespeares diepgravende kijk op de menselijke passies en zieleroerselen is haast ondenkbaar zonder het christendom van de Middeleeuwen en de Reformatie. Er schrijnt een christelijk licht over de mens. In de drama’s komt onverbloemd het probleem van menselijke schuld, overmoed en trots op het toneel. Maar anders dan in de klassieke oudheid. Hier heerst niet het onverbiddelijke Lot, het Fatum, of de voorzienigheid van onberekenbare goden. Hier gaat het eerder over de menselijke verantwoordelijkheid. De ‘verlossing’ die getoond wordt als uitweg in compleet vastgelopen verhoudingen heeft trekken van wat het Evangelie leert over bekering, genade, barmhartigheid en vergeving. Hamlet komt na zijn razernij waarin hij bloedig om zich heengeslagen heeft om een moord te wreken, tot schuldbesef. Koning Lear, de ontaarde vader die dacht dat hij de liefde van zijn dochters kon kopen en in een spiraal van waanzin terecht komt, wordt gered door een daad van zelfopofferende liefde van zijn dochter Cordelia. Doordat zij dit dan met de dood moet bekopen lijkt zij op Christus. En met name in de tragikomedies komt er ondanks alle gekonkel en gedoe nog veel goed. Zelden is het een simpel happy end, vaak wel een verbeelding van de hoop.
In het laatste toneelstuk van Shakespeare The Tempest speelt het motief van de ‘zeedood’ een grote rol. Alleen door te ‘sterven’ en door de ‘dood’ heen te gaan van een ingrijpende spirituele en morele omvorming komt er waarachtig leven. Als dat niet de boodschap van Pasen is.