Het gebeurt nu en dan aen die zielen die daer beginnen oprechtelijcken de verlatinghe des wereldts ende de verloocheninge hares selfs te betrachten om Christum te vinden, dat zy vinden hare siele ende gemoet vrij zijnde van commerlijcke bedenckingen ende ydele gedachten ofte snoode lusten der sinnen ende des vleesches
*4 januari 1579, Zierikzee, – † 8 april 1629, Middelburg
Je kunt hem de eerste Nederlandse puritein noemen. Puriteinen streefden naar doorwerking van het geloof in het hele leven. De reformatie van de leer en de liturgie en de kerkelijke organisatie alleen was niet genoeg. Dorpen en steden waren nog teveel ‘loopgoten van zonden’. Mensen moesten komen tot een gestructureerd meditatief en spiritueel leven waarin ‘de oude mens’ daadwerkelijk sterft. De Nadere Reformatie begon in Zeeeland.
Vader Joost Teellinck was schepen en burgemeester te Zierikzee en goed bemiddeld. De vier zoons studeerden allen rechten. Willem reisde jarenlang Europese universiteiten langs. Tot hij in 1603 in het Engelse Banbury verzeild raakte tussen puriteinen. Teellinck kwam met een Engelse vrouw terug om in Leiden theologie te studeren. Twee jaar later werd hij predikant in Haamstede en Burgh.
Als de boeren ’s morgens vroeg gingen melken zagen ze in de studeerkamer van de dominee vaak nog licht branden. Tot de wel zestig boeken van zijn hand behoren vertalingen van de puritein William Perkins. Zelf werd hij wel ‘de gereformeerde Thomas a Kempis’ genoemd. Hij citeerde De navolging van Christus van twee eeuwen eerder.
Vanaf 1613 was hij predikant in Middelburg. De kerken zaten vol en 66 procent van de stad ging ook naar het Avondmaal, zo is berekend. Hij bepleitte meer zondagsrust en zorg voor de armen, sobere kleding en een verbod op kermis, dansen en duinrijden. Zelf verwelkomde hij iedere zondag arme gemeenteleden bij de maaltijd.
Subtiel was hij niet. Het menselijk lichaam noemde hij ‘een maden-sack’ en het Oude en Nieuwe Testament ‘de twee borsten Gods, waaraan Zijn kinderen zuigen’. De dronkaard die vond dat het bier niet voor de ganzen gebrouwen was kreeg te horen dat de hel ook niet voor de ganzen gemaakt was.
Met boeken als Huijsboeck en Sleutel der Devotie werd het godsdienstig leven in het gezin bevorderd. Dat betekende matigheid bij de maaltijden, moeder de vrouw niet langer mishandelen, thuis doorpraten over de preek, kinderen leren om zelf bij de maaltijden een vrij gebed te doen.
Terwijl de Gouden Eeuw begon en Piet Hein de zilvervloot veroverde bleef er door de toenemende innerlijke discipline extra over voor nieuwe winstgevende investeringen!
2019