Ik denk dat we in de eerste plaats mensen moeten zijn, en pas dan onderdanen
*12 juli 1817 – †6 mei 1862, Concord (VS)
Het geloof dat je van actief vakantie houden meer mens wordt, heeft geen evangelisten meer nodig. Maar het is nog niet oud! Als we vinden dat je van wandelen in de bergen of kanovaren op woeste rivieren geestelijk kunt opladen, zijn we leerlingen van H.D. Thoreau. In Walden of het leven in de bossen uit 1854 beschreef deze Amerikaanse filosoof een poging van een jaar lang om eenvoudig te leven in een zelfgebouwd huisje in een bos vlak bij een meer, Walden Pond. In werkelijkheid duurde deze periode in Thoreaus leven twee jaar en twee maanden. Het werd een invloedrijk boek.
Thoreau formuleerde een nieuw besef van ontzag voor verheven dimensies van het leven. Ging dat ontzag in vroeger tijden uit naar de ondoorgrondelijke diepten van God, door de Verlichting was die ondoorgrondelijkheid nogal zoekgeraakt. Maar halverwege de negentiende eeuw brak er in kunst, literatuur en filosofie een nieuwe verwondering door. In een mengsel van fascinatie en huiver werd die in plaats van op God nu op natuur en kosmos gericht. Het wilde en overweldigende van de natuur verwees naar het ruige in ons zelf, dat tegelijk groter is dan wij zijn. Thoreau vond zichzelf in Walden Pond dichtbij de eeuwige bron van het leven staan. Het is de tijd dat Darwin met zijn evolutieleer de mens vastketende aan een lange dierlijke en plantaardige voorgeschiedenis.
Sinds halverwege de negentiende eeuw zijn steeds grotere groepen mensen ook vakantie gaan houden, in verre oorden, op bergen en in wouden op zoek naar contact met de kanten van het leven die in het wonen en werken in steeds grotere steden afwezig zijn. Daar ligt ook het begin van de opmars van georganiseerde sport. De oudste watersportvereniging in ons land dateert van 1847. Thoreau stond ook bekend als een goede roeier.
En hij bestudeerde eindeloos veel reisverslagen en schreef studies over de geschiedenis van landschappen. Zo gaf hij een sterke impuls aan het ecologisch bewustzijn: hoe we geestelijk, fysiek en sociaal verbonden zijn met onze leefomgeving. Zijn voorkeur voor rijst en joga verraden daarbij invloed van het hindoeïsme uit India.
En dan was hij ook nog actief betrokken bij het verzet tegen slavernij. Geschriften van Thoreau over burgerlijke ongehoorzaamheid werden een inspiratiebron voor talloze initiatieven van later tijd om geweldloos meer respect voor burgerrechten af te dwingen: Gandhi, M.L.King, het volk van El Salvador, Mandela. Overheden zijn ook maar mensenwerk. Ze kunnen correctie nodig hebben. Bijvoorbeeld van ecologisch bewuste burgers die opkomen voor hun ‘oikos’, hun gezamenlijke ‘levenshuis’.
2017