God,geeft Gij u te kennen, dan zal het zwaard ophouden, evenals de kwaadaardigheid van de haat en alle slechte dingen
Hij werd geboren als zoon van een wijnhandelaar Cryfftz (Kreeft). Was 6 december de doopdag van deze Nicolaas? Een geldschieter laat hem studeren, om te beginnen in Deventer op een school van de Moderne Devoten, vervolgens in Heidelberg en Padua. Hij wordt een van de belangrijkste geleerden van zijn tijd. Hij verzamelt en onderzoekt belangrijke oude handschriften. Op tal van terreinen komt hij met vernieuwende opvattingen. Over de rechten van het concilie, over de macht van overheden en het belang van instemming van onderdanen, over het heelal en de oneindigheid van God. Als eerste beschrijft hij geslepen lenzen die bijziendheid corrigeren. Als kerkpoliticus met grote diplomatieke kwaliteiten schopt hij het tot kardinaal.
In 1453 wordt Constantinopel (Istanbul) veroverd door de Turken. Een belangrijk thema voor Nicolaas was het bewerken van eenheid. Hij had zich ingezet voor verzoening tussen de Byzantijnen en de Kerk van Rome, om samen sterk te staan tegen de oprukkende Turken. Tevergeefs. Er gaat een schok door Europa over de wreedheden en de barbaarse verwoesting van cultuurgoederen. Het christendom staat op het spel. De paus roept op tot een nieuwe kruistocht om het tij te keren. Maar Nicolaas wil niet meedoen aan het prediken van geweld. En van bekeringsmissies verwacht hij ook niet veel. Zijn antwoord is het schrijven van het boek Over godsdienstvrede. De rechterhand van de paus bepleit nu eenheid met de islam! Het boek opent met het visioen van een hemelse hoorzitting ter voorbereiding op een godsdienstconferentie in het aardse Jeruzalem. Door dialoog kunnen de verschillen die verdeeldheid zaaien in de wereld uit de weg worden geruimd. Nicolaas verdedigt de stelling dat christenen en moslims samen dezelfde God vereren, ook al doen ze dat in verschillende godsdiensten. Belangrijke geschilpunten berusten eigenlijk op misverstanden. Ze zouden het met elkaar eens kunnen worden. Wat christenen geloven over Gods drie-eenheid kan verzoend worden met wat moslims geloven over de eenheid van God. En Jezus is niet in fysieke zin Gods Zoon, maar dit zoonschap is een ‘intellectueel’ begrip.
Als filosoof muntte hij het begrip ‘samenkomen van tegengestelden’: coincidentia oppositorum. Het lijkt wel zijn levensdevies. Hij was een belangrijk deelnemer aan het concilie van Konstanz waar de interne strijd van de westerse christenheid bedwongen moest worden. Zo zou ook het gigantische conflict tussen christendom en islam beter met beraad dan met wapens beslecht moeten kunnen worden. Een belangrijke stap is dan het kennis nemen van de ander. Hij verzorgde dus ook de uitgave van een vertaling van de Koran in het Latijn en een gids over die Koran.
Misschien is samenspreking gericht op dieper begrip van elkaar ook een goed recept voor zwartepietenconflicten en andere twisten anno 2014?