De theologie van de liefde moet proberen realistisch om te gaan met kwaad en onrecht in de wereld en er niet alleen maar compromissen mee sluiten.
‘Op de laatste dag van januari 1915, onder het teken van de Waterman, in het jaar van de grote oorlog en diep in de schaduw van enige Franse bergen aan de Spaanse grens, kwam ik ter wereld. Vrij van nature, naar het beeld van God, was ik toch de gevangene van mijn eigen heftigheid en mijn eigen zelfzucht, naar het beeld van de wereld waarin ik geboren ben’.
Zo begint de autobiografie Louteringsberg uit 1946-1947. Thomas Merton verbleef toen al in een Amerikaans klooster. Hij had wilde jaren achter zich, door het vroeg overlijden van zijn ouders, verschillende verhuizingen, affaires met meisjes, drank. Was het door de ongestructureerde vrijheid van zijn jeugd dat de zoektocht naar echte vrijheid zo’n belangrijk thema in zijn leven werd? Die zoekt en vindt hij in een religieus leven. Hij stort zich erin, treedt in bij de trappisten van het klooster Gethsemani (VS) en krijgt zelfs toestemming om in grote afzondering te wonen. ‘Er is een grotere troost in het wezen van stilte dan in het antwoord op een vraag’. Hij wordt door studie én praktijk een groot kenner van spiritueel leven volgens de christelijke traditie.
Bijzonder is dat ‘father Louis’ tegelijk zo diep verbonden was met de moderne wereld. ‘Niemand is een eiland’. Hij las de ‘nihilist’ Nietzsche en auteurs als Sartre en Albert Camus, hield van jazz, fotografeerde. Zijn gevoel van roeping bracht hem in de voorhoede van de vernieuwing van het kloosterleven en van de kerk, rond het Tweede Vaticaans Concilie. Ook mengde hij zich als vredesactivist in discussies over de Koude Oorlog, de Vietnam-oorlog en mensenrechten.
Zijn heftige natuur bleef hem begeleiden. Ook in de verliefdheid die hem kort voor zijn dood overviel. Met moeite verbrak hij op bevel van zijn abt de relatie.
Merton zocht steeds ook inspiratie in andere tradities, zoals de islamitische mystiek van de soefi’s. Hij ging in gesprek met kenners van zen, met hindoes en boeddhistische geestelijken. Hij had al een ontmoeting met de Dalai Lama toen dat voor westerlingen nog heel ongebruikelijk was. Kort erna werd Merton dood gevonden in zijn hotelkamer, geëlektrocuteerd door een defecte ventilator.
Door zijn toegankelijke schrijfstijl werd hij een van de belangrijkste christelijke auteurs van de afgelopen eeuw over spiritualiteit. Maar zijn naam wordt ook nog steeds verbonden met het opkomen voor vrede en mensenrechten en tegen bijvoorbeeld het vele seksuele misbruik binnen het Amerikaanse leger.
Wat liefde allemaal doet.