NPG 521, Richard Baxter
Hij laat zijn schapen niet verdrinken als hij ze wast en doodt ze niet als Hij ze scheert. Maar zo laat Hij zien dat ze de zijne zijn: de pas geschoren schapen dragen het meest zichtbaar zijn naam of merk.
Zonder de calvinisten geen westerse kapitalisme. Zo stelde de beroemde socioloog Max Weber ruim een eeuw geleden. Zijn stelling staat nog altijd overeind. Calvinisten waren er nogal veel en ze werkten met een goddelijke roeping aan hun zaligheid midden in de wereld. Kostbare altaren en dure missen voor het zieleheil waren niet aan hen besteed. In hun ondernemingen woekerden ze met hun talenten. Met hun sobere en gedisciplineerde leven schoten er winsten over die ze dan weer opnieuw investeerden. En zo vermeerderde rijkdom zich. En de Engelse puriteinen van de achttiende eeuw vormden volgens Weber een belangrijke historische schakel, onder meer in de persoon van Richard Baxter. Weber citeerde zijn ‘Christian Directory’, meer dan 900 bladzijden gedetailleerde aanwijzingen voor een christelijk leven.
Baxter, 400 jaar geleden geboren, zou verbaasd staan. Ook de afdeling ‘Christian Economics’ in dat dikke boek gaat niet over bedrijfsvoering, maar over het leven als christelijk huisgezin. Meer dan 160 boeken schreef deze Engelsman vol met beschouwingen over het geestelijk leven van gelovigen en hun voorgangers, over kerk, theologie en maatschappij. Invloedrijke boeken als ´The Reformed Pastor´, geschreven in 1655 voor een ontmoetingsdag van voorgangers. ‘Studeer hard, want de bron is diep en onze hersenen zijn leeg’. ´The Saints Everlasting Rest´, geschreven tijdens gedwongen rust, of ‘Catholick Theology’, een pleidooi voor pacificatie van veel woordenstrijd om het dogma. Vooral onder evangelicalen is Baxter nog altijd een grote autoriteit. Baxterianen waren voorstanders van een gematigd calvinisme wat betreft de leer van de dubbele uitverkiezing. Ze wilden wel spreken over Gods uitverkiezing, maar niet over een eeuwig goddelijk raadsbesluit tot verwerping van ongelovigen. En voor die uitverkorenen is er dus werk aan de winkel.
In het Engeland van de zeventiende eeuw had een puritein het niet gemakkelijk. Baxter was sinds 1641 Anglicaans voorganger, een tijdlang veldprediker in een regiment van Oliver Cromwell. Hij was betrokken bij de val van deze protestantse dictator en de Restauratie van de troon in 1660. Maar er volgden vele jaren van grote onrust over de koers van de Engelse Kerk. Baxter kreeg na de Akte van Uniformiteit van 1662 als ‘non-conformist’ met uitgesproken politieke opvattingen te maken met obstructie en gedwongen betaling van losgeld. Toen hij zich als prediker in Londen vestigde in een eigen pand werd hem dit al na één kerkdienst ontnomen. In 1685 kwam hij zelfs in de gevangenis, tot de Glorious Revolution die ‘onze’ Willem III en zijn Mary Stuart op de troon bracht. Ondertussen waren puriteinen en andere non-conformisten begonnen te emigreren naar de Britse koloniën aan Noord-Amerika’s westkust. Ze namen ook hun winstgevende arbeidzaamheid mee.
Baxter liet ook veel gedichten en liederen na. Hij haalde in 2013 het nieuwe Liedboek met lied 725, ‘Gij boden rond Gods troon’, geschreven in het jaar van overlijden van zijn vrouw, 1681. Het is voor Allerheiligen.